شرح جزئیات شرایط صحیح نمونه گیری و ارسال نمونه

شرح جزئیات شرایط صحیح نمونه گیری و ارسال نمونه

جمع آوری نمونه خون بر روی کاغذ مخصوص نمونه برداری (DBS)

 - نمونه گیری جهت بررسی ارگانیک اسیدوری

- نمونه گیری جهت آزمایش اندازه گیری اسیدهای آمینه خون

 

جمع آوری نمونه خون بر روی کاغذ مخصوص نمونه برداری (DBS)

روش توصیه شده برای نمونه برداری در غربالگری بیماری های متابولیک ارثی نوزادان، روش خون گیری از

پاشنه پای نوزاد و انتقال مستقیم بر روی کارت نمونه برداری( (filter paper می باشد.

زمان مناسب جهت نمونه برداری: بهترین زمان جهت نمونه برداری در غربالگری بیماری های متابولیکی

ارثی نوزادان بین 48 تا 72 ساعت پس از تولد نوزاد 2) تا 3 روزگی ( می باشد زیرا در این زمان با توجه به تغذیه کافی

نوزاد با شیر مادر، تعادل لازم بین برقراری مسیرهای متابولیکی در بدن نوزاد و افزایش متابولیتهای قابل اندازه گیری با اجتناب از تاخیر در تشخیص بیماری و بروز علایم برقرار میباشد.

 

در مورد نوزادان طبیعی زمان نمونه گیری می تواند حداقل 36 ساعت پس از تولد ) (5 / 1 روزگی) و

حداکثر 120 ساعت پس از تولد (5 روزگی) نوزاد باشد.

از نوزادان نارس با (وزن کمتر از 1500 گرم) باید یک نمونه در روزهای سوم تا پنجم و یک نمونه

در یک ماهگی با (وزن بیشتر از 2 کیلوگرم) گرفته شود.

از نوزادان بیمار بستری در بیمارستان به هرعلتی باید یک نمونه در روزهای سوم تا پنجم و یک

نمونه در زمان ترخیص از بیمارستان (در شرایط بهبود) گرفته شود.

 

نگهداری کاغذهای مخصوص نمونه گیری قبل از استفاده جهت غربالگری:

بهتر است کاغذ مخصوص نمونه گیری از پهلو در کنار یکدیگر قرار گیرند و از روی هم قرار دادن بسته های کاغذ اجتناب شود مخصوصا زمانی که تعداد زیادی از این کارت ها ذخیره می شوند، زیرا وزن این کارت ها بر روی همدیگر باعث تراکم در بافت فیبری کارت شده و باعث کاهش در ظرفیت پذیرش خون در کارت می شود.

وسایل مورد نیاز جهت نمونه برداری از پاشنه پای نوزاد:

1-لانست یک بار مصرف (1.0mm deep by 2.5mm long)

-2 پد الکلی یا پنبه الکلی ایزوپروپیل الکل 70 % یا اتیل الکل 70%

-3 گاز استریل

-4 کارت مخصوص نمونه برداری (Whatman Protein Saver Card #903)

-5 دستکش بدون پودر

-6 کیسه آبگرم یا حوله گرم مرطوب

-7 رک مخصوص خشک کردن کارت نمونه برداری

-8 بالشتک رطوبت گیر

-9 کارت نشانگر رطوبت

-10 کیسه پلاستیکی درب زیپ دار

 

 

انتخاب محل مناسب برای نمونه برداری از پاشنه پا: فرد نمونه گیر موظف می باشرد برای

نمونه گیری از قسمت های کناری کف پا استفاده نماید.

توجه: در نوزادان از نواحی مانند نرمه گوش، ناحیه مرکزی پاشنه پا، انگشتان دست و پا و نواحی متورم یا نواحی که قبلا سوراخ شده نباید خونگیری صورت گیرد. فرد نمونه گیرموظف میباشد  برای نمونه گیری از قسمت های کناری کف پا استفاده نماید.

مراحل تهیه ی نمونه خون مویرگی از کف پا

نکات مهم قابل توجه قبل از شروع نمونه گیری

نکته مهم ( فرد نمونه گیر به یاد داشته باشد که در هنگام آزمایش، توسط یک پانچ، حلقه ای با قطر مشخص از فیلتر جدا شده و در بافر مناسب حل می گردد. اگر نمونه به طریقه مناسب روی کارت نمونه گیری گذاشته شده باشد، قطر حلقه جدا شده متناسب با حجم معینی از خون خواهد بود. در صورتی که نمونه گیری به درستی انجام نشود، میزان نمونه برداشت شده معادل مقدار مورد نیاز نبوده و در نتیجه در محاسبات اختلال ایجاد خواهد شد، بنابراین هنگام نمونه برداری از موارد زیر اجتناب کنید:

1- استفاده از یک قطره خون پاشنه پا برای بیشتر از یک دایره روی کارت،

2 -استفاده از چند قطره خون برای یک دایره،

3 -استفاده از قطرات بزرگ خون که باعث تداخل دایره های روی کارت با یکدیگر شود.

نکته مهم

 مدیریت استرس نوزاد در هنگام نمونه برداری:

اقدامات ذیل حین نمونه برداری می تواند باعث کم شدن استرس در نوزادان و راحتی نمونه برداری شود:

1- ماساژ آرام پاشنه پا قبل از نمونه برداری

2- مکیدن پستانک در حین نمونه برداری توسط نوزاد

3- شیر دادن حین نمونه برداری

4 -قنداق کردن نوزاد در حین نمونه برداری

توجه 1 : از کرم های موضعی ضد درد استفاده نشود زیرا موجب بی اعتمادی به جواب های حاصله خواهد

شد.

توجه 2 : تب ناشی از واکسیناسیون مانع از انجام نمونه گیری نمی باشد.

توجه 3 : جهت نمونه گیری برای غربالگری، ناشتا بودن نوزاد لازم نمی باشد. اما برای آزمایش فنیل آلانین  

رعایت 3 تا 4 ساعت ناشتایی ضروری می باشد.

مراحل عملی نمونه گیری:

1-بهتر است نمونه گیری در یک اطاق مجزا و کم رفت و آمد واجد دستشویی برای شست و شوی  دست ها در فواصل نمونه گیری باشد. در صورت عدم دسترسی به آب، باید محلول های ضدعفونی کننده دست موجود باشد. لذا دست ها را به خوبی شسته/ ضدعفونی کرده و پس از خشک کردن دستکش یک بارمصرف بدون پودر بپوشید.

2-قبل از نمونه گیری، پاشنه پای نوزاد به مدت 3 دقیقه کمی گرم شود. (با استفاده از حوله گرم مرطوب با دمای کمتر از 42 درجه سانتی گراد)

3-قسمت مورد نظر را با پد یا پنبه الکلی( ایزوپروپیل الکل 70 % یا اتیل الکل 70 % ) به صورت دایره وار و از مرکز به سمت خارج به دقت ضد عفونی نموده و اجازه دهید محل انتخاب شده جهت نمونه گیری در مجاورت هوا خشک شود.

4-ناحیه مورد نظر را با لانست استریل سوراخ نمایید (عمق سوراخ ایجاد شده حدود 2 میلی مترباشد). اولین قطره خون را با گاز استریل پاک کنید زیرا حاوی مایع میان بافتی و نمونه رقیق شده می باشد. سپس اجازه دهید یک قطره بزرگ از خون تشکیل شود. جهت تسریع در تولید قطره می توانید اندکی پاشنهپای نوزاد را بفشارید.

5-در صورتی که نمونه گیری از محل لانست زده انجام نشد از زدن لانست مجدد در همان محل خودداری و محل مناسب دیگری را جهت نمونه گیری انتخاب نمایید.

6-به آهستگی اولین دایره روی کاغذ را با قطره بزرگ خون تماس دهید. توجه نمایید عمل تماس با سطح کاغذ برای هر دایره تنها یک بار صورت گیرد. کاغذ صافی را به پاشنه پا تماس ندهید.غلظت مناسب خون را می توانید از آغشتگی پشت کاغذ صافی تخمین بزنید. قطر لکه خون قابل مشاهده به صورت یکنواخت از دو روی کاغذ نباید از 5 میلی متر کمتر باشد.

7- دایره های باقی مانده را به طریق مشابه پر کنید. به یاد داشته باشید که هر دایره باید فقط بایک قطره خون پر شود.

8-از تماس دست با دایره های روی کارت پرهیز نموده و مراقب باشید که با سطوح مختلف تماس نداشته باشد.

توجه: کارت های واجد هر گونه خراشیدگی در سطح منطقه نمونه گذاری را از گردش کار خارج کرده به

هیچ عنوان استفاده نکنید.

9-پای نوزاد را بالاتر از بدنش نگه دارید و با یک گاز استریل موضع را تا بند آمدن خون بفشارید.

سپس محل نمونه گیری را با چسب زخم مناسب پانسمان نمایید.

مراحل پس از نمونه برداری:

1-کاغذهای مخصوص نمونه گیری لکه گذاری شده با خون نوزاد/بیمار را بر روی رک مخصوص

خشک کردن کارت در دمای محیط ˚C 30 - 25 در یک فضای خشک و تمیز، دور از نور مستقیم خورشید و

همواره به صورت افقی به مدت 3 الی 4 ساعت خشک کنید. از لوازمی نظیر سشوار، انکوباتور و یا دیگر وسایل

گرم کننده استفاده نکنید.

2-در مناطقی که درصد رطوبت هوا بالا می باشد ممکن است زمان خشک شدن بیشتر طول

بکشد.

3- پس از خشک شدن نمونه ها در مجاورت هوا، هر کاغذ لکه گذاری شده با خون نوزاد/بیمار را به

همراه یک عدد بالشتک رطوبت گیر در یک کیسه پلاستیکی درب زیپ دار قرار داده و بلافاصله به آزمایشگاه

منتخب جهت انجام آزمایش های غربالگری متابولیک ارسال کنید. نمونه ها باید حداکثر ظرف مدت 24

ساعت در آزمایشگاه منتخب پذیرش شوند.

4-اگر ارسال فوری نمونه به آزمایشگاه منتخب امکان پذیر نبود، نمونه را در یخچال ˚C 8 - 2 تا

زمان ارسال به آزمایشگاه منتخب قرار داده و در اسرع وقت شرایط انتقال را فراهم آورده نمونه را به

آزمایشگاه منتخب ارسال نمایید.

شرایط پذیرش و رد نمونه DBS قبل از آزمایش

نمونه قابل قبول

نمونه استاندارد:

اجازه دهید تا مقدار کافی از خون بر روی دایره های کاغذ آغشته شده و کاملا آنها را پر کند ( حداقل 3دایره). بر روی یک

دایره نباید چندین قطره خون بریزید. از دست زدن به لکه های خونی جلوگیری نمایید. آغشته شدن خون روی کاغذ نیز باید

از زیر کاغذ قابل رویت باشد (دو طرف نمونه از نظر ضخامت یکسان باشد).

نمونه های غیر قابل قبول:

1 - مقدار نمونه برای تزریق ناکافی می باشد.

1-1 کاغذ فیلتر قبل از تکمیل دایرهها حرکت داده شده است یا قبل از جابجایی به دایره های بعدی کاغذ فیلتر حرکت داده شده است.

1-2 نمونه خون توسط یک تیوپ بسیار باریک )مثل سرنگ( به کاغذ فیلتر اعمال شده است.

1-3 کاغذ فیلتر با دست یا دستکش قبل یا بعد از جمع آوری نمونه خون تماس داشته است.

2- نمونه خراشیده یا ساییده شده است.

2-1 خون اعمال شده توسط لوله مویین یا دیگر وسایل اعمال شده است.

 

3- نمونه ها قبل از ارسال خشک نشده اند.

3-1 نمونه ها قبل از حداقل 4 ساعت خشک شدن ارسال شده اند.

4- نمونه ها بیش از حد اعمال شده و اشباع شدند.

4-1 اعمال بیش از حد خون به کاغذ نمونه گیری (معمولا با یک وسیله(

4-2نمونه از هر دو طرف کاغذ فیلتر اعمال شده است.

5-نمونه ها به نظر آلوده، دکلره یا رقیق شدند.

5-1 فشار بیش از حد یا مکش خون از ناحیه سوراخ شده پاشنه پا باشد.

5-2 کاغذ نمونهگیری با دست و یا دیگر مواد همانند الکل، محلول ضدعفونی، آب و دیگر

پودرها قبل یا بعد از جمع آوری نمونه تماس داشته است.

5-3 کاغذ نمونه گیری در معرض گرما قرار گرفته است.

6- نمونه ها در حلقه های سرمی قرار میگیرند.

6-1 الکل از ناحیه سوراخ شده قبل از سوراخ کردن پوست پاک نشده است.

6-2 کاغذ فیلتر با الکل، کرم دست و ... برخورد داشته است.

6-3 ناحیه اطراف سوراخ شده پوست به شدت فشار داده شده است.

6-4 نمونه ها به طور نامناسب خشک شده اند.

6-5 خون توسط یک لوله مویین به کاغذ نمونه گیری اعمال شده است.

7- نمونه ها لخته یا لایه بندی شدند.

7-1 چندین بار بر روی دایره کاغذ فیلتر خون ریخته شده است.

7-2 از هر دو طرف کاغذ فیلتر خون اعمال شده است.

 

در بررسی آسیل کارنیتین‌ها  - تداخلات دارویی مانند والپوریک اسید مشخص شده که منجر به نتایج مثبت کاذب در آزمایش میشود.

- مصرف غذاهای چرب مانند روغن‌های MCT  سبب اختلال در نتایج میشوند.

 

نمونه گیری جهت بررسی ارگانیک اسیدوری:

1-نمونه مناسب برای بررسی ارگانیک اسیدوری ترجیحا قسمت میانی ادرار صبحگاهی به میزان

حداقل 7 میلی لیتر، جمع آوری شده در ظروف استریل مخصوص جمع آوری ادرار می باشد. لذا مسئول نمونه گیری

موظف است راهنمایی های لازم را به همراه بیمار بنماید تا یک نمونه مناسب با حجم کافی از بیمار گرفته شده و به

آزمایشگاه تحویل شود.

2-در صورت امکان و ترجیحا، نمونه گیری در زمان حمله بیماری و قبل از شروع روند درمان انجام

گیرد.

نکات مهم قابل توجه قبل از نمونه گیری

1 (رژیم غذایی: بیمار بهتر است از خوردن سیب، انگور، گلابی و زغال اخته و همچنین آب میوه آنها در 24

ساعت منتهی به نمونه برداری اجتناب کند.

2 ( رژیم دارویی: در صورتی که بیمار مولتی ویتامین یا مولتی مینرال مصرف میکند با هماهنگی با پزشک

معالج به مدت 24 ساعت مصرف آنها قطع شود.

3-نگهداری نمونه قبل از آزمایش: در صورتی که انجام آزمایش تا 24 ساعت پس از نمونه برداری

امکان پذیر باشد، نمونه ها به مدت 24 ساعت در یخچال ˚C 8 - 2 قابل نگهداری می باشند. در غیر این صورت

نمونه ها بلافاصله پس از نمونه برداری در فریزر ˚C20 قرار داده شده و تا زمان آزمایش در شرایط فریز نگهداری -

شوند.

4- جهت انتقال نمونه به آزمایشگاه دیگر نمونه فریز شده را کنار یخ خشک قرار داده تا در حالت

فریز منتقل شود.

شرایط رد نمونه

- آلودگی باکتریایی

- فریز و دفریز شدن نمونه

-نمونه فاقد برچسب مشخصات باشد.

- نمونهای که خیلی رقیق شده باشد.

عوامل مداخله گر

- داروهایی مانند آسپرین، والپوریک اسید و سدیم بنزوات باعث تولید پیکهای کاذب میشوند.

-عواملی مانند نوع رژیم غذایی) فاکتورهای رژیمی حاوی تریگلیسیریدهای متوسط زنجیر(، باعهث تغییرات معناداری در نتایج می شوند.

- بیشترین تغییرات کاذب مربوط به آلودگی باکتریایی است، که باید از بروز آن ممانعت شود.

نمونه گیری جهت آزمایش اندازه گیری اسیدهای آمینه خون:

نمونه گیری

1-ترجیحا برای آزمایش اسیدهای آمینه خون باید از پلاسمای هپارینه(سدیم یا لیتیم) استفاده شود.

2-2 تا 3 میلی لیتر خون وریدی از بیمار گرفته شود.

3-بیمار باید حداقل به مدت 4 ساعت ناشتا باشد.

4-در هنگام نمونه گیری و جداسازی پلاسما با سانتریفوژ از ایجاد همولیز در نمونه اجتناب شود.

5-جهت جدا سازی از سانتریفوژ یخچال دار استفاده شود. پس از جداسازی، پلاسما را در حجم های مناسب در لوله های پلاستیکی تقسیم نمایید. میزان پلاسمای مورد نیاز برای هر آزمایش 5 / 0 میلی لیتر عاری از همولیزاست.

6-پس از جداسازی پلاسما، نمونه ها باید سریعا دپروتئینره شوند در صورتیکه امکان آزمایش سریع وجود ندارد نمونه‌ها را سریع در ˚C 20- قرار دهید.

7-جابه جایی نمونه: نمونه ها باید به صورت فریز شده و کنار یخ خشک و در بسته بندی سه لایه مخصوص

نمونه های بیولوژیک انتقال داده شوند.

 

شرایط رد نمونه

- همولیز بودن نمونه

- ایکتریک بودن نمونه

- عدم رعایت زنجیره سرد

-لوله های بدون برچسب

- فریز و دفریز شدن نمونه

- لوله های بدون برچسب

 

عوامل مداخله گر

- بسیاری از داروهها و فاکتورهای رژیمی بر روی نتایج تاثیرگذار هستند، از جمله والپورات درمانی که باعث افزایش گلایسین میشود.

- آلودگی باکتریایی میزان اسید آمینه گلایسین، آلانین و پرولین را کاهش میدهد و همچنین سرعت تبدیل گلوتامین و آسپارژین را به گلوتامات وآسپارتیک افزایش میدهد.

- فرایند لخته شدن باعث از دست رفتن اسیدآمینه های دارای باند دی سولفیدی میشود به همین دلیل نمونه پلاسما ارجح است. همولیز منجر به افزایش سطح چندین اسید آمینه میگردد.